| Abstract: | Abstrakt
Në këtë punim të disertacionit të doktoraturës me titull “Çështje etnolinguistike dhe pedagogjike të abetareve shqipe në Kosovë”, kemi për qëllim të paraqesim një studim sa më të thellë dhe të plotë mbi abetaret në Kosovë. Rëndësia e këtij punimi është pikërisht tek të dhënat gjuhësore dhe pedagogjik për të gjitha abetaret pas Luftës së Dytë Botërore. Fakte të cilat kanë munguar deri me sot në veprimtarin botuese në Kosovë. Hulumtimi është bërë në të gjitha abetaret e botuara nga vitit 1945‐ 2012, në Kosovë. Kjo do të thotë se analiza fillon nga abetarja e parë e vitit 1945, deri te abetarja e fundit mbarëkombetare e vitit 2012, që aktualisht përdoret në shkollat tona për nxënësit e klasës së parë. Për t’i paraqitur në mënyrë sa më të plotë abetaret, duke u mbështetur edhe në ndryshimet shoqërore, gjuhësore, historike, politike dhe arsimore që i përcakton ato, shfrytëzuam metodën përshkruese, metodën krahasuese dhe atë historike. Studimin e kemi përqendruar në fushën e gjuhësi dhe pedagogjisë. Ku brenda pedagogjisë përfshihet disiplina e historisë së arsimit shqiptar, pikërisht duke analizuar problemet nga kjo fushë si: Paraqitja kronologjike e të gjitha abetareve shqipe. Ky historik është paraqitur edhe si e veçantë prej viteve 1945 e deri sot, për abetaret në Shqipëri, Maqedoni dhe Kosovë. Fokus i këtij studimi është edhe qasja metodike duke i shqyrtuar të gjitha metodat dhe format me të cilat janë hartuar abetaret. Pastaj, struktura e ndërtimit të abetareve si: paraabetarja, abetarja, struktura e orës mësimore në abetare. Analizohet dhe ndikimi edukativ i abetares, me theks të veçantë, komponentja e edukimit moral. Onomastika është një çështje tjetër në këtë studim sepse emrat në abetare përbëjnë një fushë të rëndësishme e interesante për hulumtim. Analizohen me theks të veçantë antroponimet apo emrat vetanak (personal). Në grupin e antroponimeve përfshihen këto lloje të emrave të njerëzve si: emrat nga një fjalë shqipe, emrat ilirë, emrat katolikë, emrat sllavë, emrat oriental, antroponimet e dala nga emra të vendeve, emra trajta të dala nga pjesa e parë dhe e fundit e emrit dhe emra shkurtime, cungime të ndryshme, pa lënë anash edhe oronimet, hidronimet, patronimet, etnonimet etj. Një tematikë tjetër gjuhësore është dhe analiza dialektore e abetareve, ku analizohen shumë çështje dialektore të abetareve. Pastaj studimi ofron të dhënat për jetën dhe veprimtarinë e autorëve të abetareve të cilët ishin edhe mësues, shkrimtarë, hartues, redaktorë, metodistë dhe gjuhëtar. Pra, kështu vihen në pah ndryshimet e abetareve ndër vite në vazhdën e arritjeve nga dy shkencat si gjuha dhe pedagogjia. Fjalët çelës: abetare, paraabetare, gjuha, etnolinguistika, dialektologjia, onomastike, metodika, edukimi.
Abstract
In this paper of the doctoral dissertation titled "Ethnolinguistialc and pedagogical subjects of Albanian ABC‐Books in Kosovo" we aim to present a deeper and comprehensive study of ABC‐Books in Kosovo. The significance of this paper is precisely in the linguistic and pedagogical data for all ABC‐Books after World War II. Facts that have been missing to date in publishing activities in Kosovo. The research was done in all ABC‐Books published from 1945 to 2012 in Kosovo. This means that the analysis starts from the first ABC‐Book of 1945 to the last nationwide ABCBook of 2012, currently used in our schools for first grade students. To present the ABCBooks as fully as possible, relying on the social, linguistic, historical, political, and educational changes that determined them, we used the descriptive, comparative and historical method. We have focused our research in the field of linguistics and pedagogy. Where pedagogy includes the discipline of the history of Albanian education, precisely by analyzing problems in this field such as: Chronological presentation of all Albanian ABC‐Books. This history is also presented as a special one from 1945 until today, for ABC‐Books in Albania, Macedonia and Kosovo. The focus of this study is also on the methodical approach by examining all the methods and forms by which ABC‐Books are designed. Then the structure of construction of ABCBooks such as: Pre ABC‐Book, ABC‐Book and the structure of lessons in the ABC‐Book. The educational impact of the ABC‐Book is also analyzed, with a particular emphasis on the moral education component. Onomastics is another subject in this study, because names in ABC‐Books constitute an important and interesting area for research. Special emphasis is given to anthroponymy or personal names. The group of anthroponymy includes these types of people's names such as: names from an Albanian word, Illyrian names, Catholic names, Slavic names, Oriental names, anthroponymy derived from names of places, names and forms deriving from the first and last part of the name and different truncation name abbreviations, without excluding the oronyms, hydronyms, patronymics, etchings, etc. Another linguistic theme is the dialectical analysis of ABC‐Books, where many dialectical issues of ABC‐Books are analyzed. The study then provides information on the lives and activities of the authors of the ABCBooks who were also teachers, writers, drafters, editors, methodists and linguists. This is how the ABC‐Books change over the years in line with the achievements of the two sciences such as language and pedagogy. Keywords: ABC‐Book, Pre ABC‐Book, language, ethnolinguistics, dialectology, onomastics, methodology, education. |
Çështje etnolinguistike dhe pedagogjike të abetareve shqipe në Kosovë / Valentina Nimonaj Hoti 
