| Abstract: | Romani “Dimri i vetmisë së madhe” u shkrua më 1971, për t’u botuar një vit më pas. Ai duhej të ishte libri i dytë i triptikut “Koha e grindjes”, një sagë bashkëkohore mbi tre acarimet e Shqipërisë komuniste me ish-aleatët e saj, komunistët jugosllavë, më pas me ata sovjetikë e së fundi me maoistët kinezë. Libri i parë, grindja me jugosllavët, nuk u shkrua asnjëherë, kurse i treti, “Koncert në fund të stinës”, i ndaluar për një kohë të gjatë, u botua pak kohë para rënies së komunizmit. I pritur keq prej kritikës zyrtare, “Dimri i vetmisë së madhe” nuk u lejua të ribotohet, veç pas një rishikimi të autorit, në vitin 1978, nën titullin e ndryshuar “Dimri i madh”. Versioni i tanishëm është kryesisht kthim te botimii parë. Disa retushe artistike, që autorit i janë dukur të vlefshme, janë ruajtur nga botimi i dytë. Ndryshime të natyrës politike nuk ka. “Dimri i vetmisë së madhe” dhe “Koncert në fund të stinës” formojnë një diptik krejtësisht të veçantë në veprën e Ismail Kadaresë. Janë dy romane vëllezër (të bashkuar nën të njëjtin emërtim, “Koha e grindjes”), që kanë shumë pika të përbashkëta, pa qenë megjithatë binjakë. Duke qenë të një përmase të pakrahasueshme me pjesën tjetër të veprës së tij, këta gurë monumentalë, që në vështrimin e parë mund t’i marrësh për romane historike, ndërtohen mbi një sfond të përcaktuar : në një anë, përçarja me bllokun sovjetik dhe, më pas, grindja me Kinën. Kadareja bën një depërtim të thellë në historinë shekspiriane të botës komuniste. Më pas, ai nuk do t’i rikthehet më kësaj vene, veç me një tregim për Kosovën dhe në një mënyrë më fluide në romanet “Hija” dhe “Spiritus”. Fryma e “Dimrit të vetmisë së madhe” në mënyrë të pakundërshtueshme ka mbarsur “Koncert në fund të stinës”. Këto dy epope i binden së njëjtës skemë: ngritjes pak nga pak të tensionit, derisa ai shpërthen haptazi në një grindje ideologjike, ngritje që shoqërohet nga shenja pararendëse; një ndërthurje kapitujsh të vendosur në Shqipëri dhe në vendin me të cilin Tirana po prishet, ngjarje të ndjekura nga pasoja dramatike pas tërheqjes së specialistëve të huaj : përmbytje shkatërrimtare te “Dimri i vetmisë së madhe”, aksidente vdekjeprurëse në kombinatin metalurgjik të Elbasanit, të braktisur nga kinezët, në “Koncert në fund të stinës”. Të gjitha këto janë treguar duke përdorur njëkohshmërinë, gjë që i jep shkrimtarit mundësinë e një ambiguiteti, për të paraqitur në të njëjtën kohë dy situata të ndryshme, duke bërë kështu edhe më thellë radiografinë e shoqërisë shqiptare, për të arritur gjer në sferat më të larta të pushtetit. |
EBSCOhost
World Bank
EconBiz
De Gruyter
OpenEdition
European Respiratory Journal
Mathematical Sciences Publishers Journals
Make a suggestion Refine your searchBoshi / Besnik Mustafaj
