| Abstract: | Parathënje
Uji është një nga elementet jetike për njeriun dhe veprimtrinë e tij. Sot, ka një shqetësim global për sa i takon cilësisë së ujërave. Mbrojtja e tyre ëahtë një nga sfidat më të mëdha të shekullit të njëzet e një. Dekadave të fundit pasuritë ujore në Republikën e Kosovës janë duke u rrezikuar në shkallë të lartë nga ndotja si pasojë e veprimtarisë antropogjene. Numër i madh i mbetjeve të të gjitha llojeve dhe shkalla e ulët e riciklimit dhe menaxhimit të tyre, është duke dominuar në prishjen e cilësisë së ujërave, e në veçanti të ujërave sipërfaqësore. Ky punim disertacioni ka për qëllim të tregoj, përmes hulumtimit, kërkimit, analizimit dhe interpretimit të të dhënave shkallën e ndikimit të deponive (mbetjeve urbane) në ujërat sipërfaqësore të pellgut të lumit Ibër (rjedha e mesme dhe e poshtme). Për arritjen e qëllimit, studimi është i fokusuar në dy lokacione të cilat konsiderohen si vend deponi më të mëdha në rrafshin e Kosovës, siç janë: deponia e Mirashit dhe deponia e Mitrovicës si dhe në lokacionin e tretë në lumin Ibër me dy pika. Hulumtimi, respektivisht studimi mbështetet mbi metodologji dhe metoda kërkimore shkencore e gërshetuar me punime dhe aktivitetet nga terreni. Për të analizuar ndikimin e mbetjeve urbane në ujërat sipërfaqësore të pellgut të lumit Ibër, janë marrë në periudha të ndryshme kohore një numër i kampionëve (mostrave) të ujit në zonën e deponive Mirash, Mitrovicë dhe në lumin Ibër. Gjithësej janë marrë 40 mostra të ujit të cilat janë analizuar në laboratorin e Kompanisë Rajonale të Ujësjellësit dhe Kanalizimit (KRU) “Prishtina” si dhe në laboratorin “Sara & Meti“, sh.p.k. Të dhënat tregojnë për parametrat si: pH, Temperatura, ngjyra, Përcjellëshmëria elektrike, Materiet e sedimentuara, Shpenzimi kimik i oksigjenit, Shpenzimi biokimik i oksigjenit, Materiet totale të suspenduara, Fosfori total, Joni i amoniakut, Azoti total, Kloruret, Sulfatet, Nitratet, Nitritet, Hekuri, Mangani etj, të cilët gjatë analizimit kanë treguar variacione të ndryshme. Puna në teren dhe analizimi i mostrave është bërë në stinë të ndryshme përgjatë tri viteve me radhë. Rëndësia e këtij hulumtimi qëndron në ate që me analizën e parametrave fiziko-kimik pasqyrohet gjendja e ujërave kulluese të dy deponive, mundësia që ato të kenë ndikim në mjedis si dhe gjendja e ujërave të lumit Ibër dhe ndikimi i ujërave kulluese të deponisë së Mitrovicës në rrjedhën e tij. Afërsia e rrjedhës së lumit Ibër me deponinë e Mitrovicës është element shtesë i cili na ka shtyer që të monitorohet gjendja për tri vite në periudha të ndryshme kohore. Pasi mostrat janë analizuar në laborator, rezultatet janë përpunuar dhe janë krahasuar me qëllim që të mund të vërtetohet gjendja reale e ujërave të deponive dhe lumit. Hulumtimi ynë ka pasë për qëllim që të konstatohet shkalla e ndotjes së ujërave kulluese të dy deponive si dhe cilësia e ujërave të lumit Ibër dhe mundësia e ndikimit të ujërave të deponisë së Mitrovicës në të. Rezultatet e fituara gjatë matjeve dhe analizave kanë dhënë një pasqyrë të gjendjes së ujërave të deponive, sa janë ato të rrezikshme për mjedisin, gjendjen e ujërave të lumit Ibri dhe ndikimi i ujërave kulluese nga deponia e Mitrovicës. Nga analizat mund të konkludojmë që në deponinë e Mirashit vlera më të larta se në atë të Mitrovicës kanë treguar këta parametra në shumicën e matjeve: Përqendrimi i jonit hidrogjen (pH), Ngjyra, Azoti total (NT), Kloruret (Cl¯), Sulfatet (SO4²¯), Nitratet (NO₃¯), Nitritet (NO₂¯), Fenolet (C₆H₅OH), Floruret (F¯), Karboni total organik (KTO), Hekuri (Fe) dhe Mnagani (Mn). Ndërsa nga analizat mund të konkludojmë që në deponinë e Mitrovicës vlera më të larta se në atë të Mirashit kanë treguar këta parametra në shumicën e matjeve: Temperatura, Përqueshmëria elektirke (PE), Materiet totale të suspenduara (MTS), Shpenzimi Biokimik i Oksigjenit (SHBO), Shpenzimi Kimik i Oksigjenit (SHKO), Joni amoniakal (NH₄⁺), Oksigjeni Total (OT) dhe Fosfori Total (PT). Nga rezultatet e lumit Ibër nga matjet e bëra gjatë hulumtimit tonë kanë treguar që pika e dytë, përkatësishtë lokacioni që përfshinë rrjedhën e lumit që gjendet më poshtë se deponia e Mitrovicës, ka treguar shkallë më të lartë të ndotjes se pika e parë, përkatësishtë lokacioni ku rrjedha e lumit është në një pozicion më të lartë se deponia e Mitrovicës. Nga rezultatet na del që kulllimi i ujërave të deponisë ka ndikuar në ndotjen e ujërave të lumit Ibër. Fjalë kyçe: Ndikim, parametrat fiziko-kimik, ujëra, pellg, deponi, Mirash, Mitrovicë, Ibër, Kosovë.
Abstrakt
Water is one of the vital elements for human and his activity. Today, there is a global concern regarding water quality. Their protection is one of the greatest challenges of the twenty-first century. In recent decades, water resources in the Republic of Kosovo are being endangered to a large extent by pollution as a result of anthropogenic activity. A large number of wastes of all types and the low rate of recycling and their management are dominating the deterioration of water quality, especially surface water. This dissertation paper, through exploration, research, analysis and interpretation of data aims to show the degree of impact of landfills (urban waste) on the surface waters of the Ibar River basin (middle and lower flow). To achieve the goal, the study is focused on two locations which are considered as largest landfills in Kosovo, such as the Mirash landfill and the Mitrovica landfill, as well as the third location on the Ibar river. The research, respectively the study is based on methodologies and scientific research methods intertwined with works and field activities. To analyze the impact of urban waste on the surface waters of the Ibar River basin, a number of water samples (specimens) were taken at different time periods in the area of landfills Mirash, Mitrovica and the Ibar River. A total of 40 water samples were taken which were analyzed in the laboratory of the Regional Water Company (RWC) "Prishtina" and in the laboratory "Sara & Meti", sh.p.k. The data show parameters such as: pH, Temperature, color, Electrical conductivity, Sedimentary matter, Chemical oxygen consumption, Biochemical oxygen consumption, Total suspended matter, Total Phosphorus, Ammonium ion, Total Nitrogen, Chlorides, Sulfates, Nitrates, Nitrites, Iron, Manganese, etc., which during the analysis showed different variations. Fieldwork and sample analysis has been done in different seasons over three consecutive years. The importance of this research lies in the fact that the analysis of physico-chemical parameters reflects the state of drainage water of the two landfills, the possibility that they have an impact on the environment as well as the condition of the waters of the Ibar River and the impact of the drainage waters of the Mitrovica landfill in its flow. The proximity of the flow of the river Ibar to the landfill of Mitrovica is an additional element which has prompted us to monitor the situation for three years at different time periods. After the samples were analyzed in the laboratory, the results were processed and compared in order to be able to verify the real condition of the landfill and river waters. Our research aimed to ascertain the degree of pollution of the drainage waters of the two landfills as well as the quality of the waters of the Ibar River and the possibility of the impact of the Mitrovica landfill water on it. The results obtained during the measurements and analyzes have provided an overview of the state of landfill waters, how dangerous they are for the environment, the state of the waters of the Iber River and the impact of drainage water from the Mitrovica landfill. From the analysis we can conclude that in most of the measurements in Mirash landfill higher values than in Mitrovica have shown the following parameters: Concentration of hydrogen ion (pH), Color, Total Nitrogen (NT), Chlorides (Cl¯), Sulfates (SO4²¯), Nitrates (NO₃¯), Nitrites (NO₂¯), Phenols (C₆H₅OH), Fluorides (F¯), Total organic carbon (KTO), Iron (Fe) and Mnagani (Mn). While from the analysis we can conclude that in most of the measurements in Mitrovica landfill higher values than in Mirash have shown the following parameters: Temperature, Electrical Conductivity (PE), Total suspended matter (MTS), Biochemical Oxygen Consumption ( SHBO), Chemical Oxygen Consumption (SHO), Ammonia Ion (NH₄⁺), Total Oxygen (OT) and Total Phosphorus (PT). While from the results of the Ibar River from the measurements made during our research have shown that the second point, namely the location that includes the river flow below the Mitrovica landfill, has shown a higher degree of pollution than the first point, respectively the location where the river flow is in a higher position than the Mitrovica landfill. The results show that the drainage of the landfill has affected the pollution of the Ibar River. Keywords: Impact, physico-chemical parameters, waters, pond, landfill, Mirash, Mitrovica, Ibar, Kosovo.
Aпстракт
Водата е еден од виталните елементи за човекот и неговата активност. Денес, постои глобална загриженост што се одесува на квалитетот на водата. Заштитата на водата е еден од најголемите предизвици во дваесет и првиот век. Во последните децении, водните ресурси на Република Косово во голема мера се загрозени од загадувањето како резултат на антропогената активност. Голем број отпадоци од сите видови и ниската стапка на рециклирање и нивно управување доминира во влошувањето на квалитетот на водата, особено на површинските води. Овој труд преку истражување и испитување, анализа и толкување на податоците има за цел да го покаже степенот на влијанието на депониите (урбан отпад) врз површинските води на сливот на реката Ибар (среден и долен проток). За постигнување на целта, студијата е фокусирана во две локации кои се сметаат за најголеми депонии во Косово, како што се: депонијата Мираш и депонијата Митровица и во третата локација на реката Ибар. Истражувањето, односно студијата се заснова на методологија и научно истражувачка метода испреплетена со дела и активности од терен. За да се анализира влијанието на урбаниот отпад врз површинските води на сливот на реката Ибар, беа земени голем број примероци (мостри) на вода во различни временски периоди во зоните на депониите Мираш, Митровица и реката Ибар. Вкупно се земени 40 примероци вода кои беа анализирани во лабораторијата на Регионалното претпријатие за водовод и канализација (РВЦ) „Приштина“ и во лабораторијата „Сара и Мети“, ш.п.к. Податоците ги покажуваат параметри на: pH, температура, боја, електрична спроводливост, седиментна материја, хемиско трошење кислород, биохемиско трошење на кислород, вкупно суспендирана материја, вкупен фосфор, јон на амонијак, вкупен азот, хлориди, сулфати, нитрати , нитрити, железо, манган итн., кои за време на анализата покажаа различни варијации. Теренската работа и анализата на примероците е извршена во различни сезони во текот на три последователни години. Важноста на ова истражување лежи во фактот дека анализата на физичко-хемиските параметри ја одразува состојбата на дренажните води на двете депонии, можноста тие да имаат влијание врз животната средина и состојбата на водите на реката Ибар и влијанието на дренажните води на депонијата Митровица во нејзиниот проток. Близината на текот на реката Ибар со депонијата во Митровица е дополнителен елемент што нè поттикна да ја следиме состојбата три години во различни временски периоди. Откако примероците беа анализирани во лабораторијата, резултатите беа обработени и споредувани за да може да се утврди реалната состојба на депонијата и речните води. Истражување имаше за цел да го утврди степенот на загадување на дренажната вода на двете депонии, како и квалитетот на водата на реката Ибар и можноста за влијание на водата на депонијата Митровица врз неа. Добиените резултатите при мерењата и анализите дадоа преглед на состојбата на водите на депониите, колку тие се опасни за животната средина, состојбата на водите на реката Ибар и влијанието на дренажните води од депонијата Митровица. Од анализите можеме да заклучиме дека по повеќето мерења во депонијата Мираш поголеми вредности отколку во Митровица покажаа овие параметри: Концентрација на јон на водород (pH), Боја, Вкупен азот (NT), Хлориди (Cl¯), Сулфати (SO4²¯), нитрати (NO₃¯), нитрити (NO₂¯), феноли (C₆H₅OH), флуориди (F¯), вкупен органски јаглерод (KTO), железо (Fe) и Мнагани (Mn). Додека од анализата можеме да заклучиме дека по повеќето мерења во депонијата Митровица поголеми вредности отколку во Мираш покажаа овие параметри: Температура, електрична спроводливост (ПЕ), вкупна суспендирана материја (МТС), биохемиско трошење на кислород ( SHBO), хемиско трошење кислород (SHO), јон на амонијак (NH N), вкупен кислород (OT) и вкупен фосфор (PT). Додека од резултатите на реката Ибар од направените мерења за време на нашето истражување се покажа дека втората точка, имено локацијата која го опфаќа текот на реката под депонијата Митровица, покажала поголем степен на загадување од првата точка, односно локацијата каде што текот на реката е во повисока позиција од депонијата Митровица. Резултатите покажуваат дека дренажата на водите на депонијата има влијание врз загадувањето на реката Ибар. Клучни зборови: Влијание, физичко-хемиски параметри, води, езерце, депонија, Мираш, Митровица, Ибар, Косово. |
Make a suggestion Refine your searchNdikimi në mjedis dhe në rrjedhat e lumit Ibër i ujërave të zeza të deponisë së Mirashit dhe Mitrovicës / Iliriana Demaj
